ΚΟΥΤΛΟΥ ΑΝΤΑΛΙ:
Ήθελε την Κύπρο ανεξάρτητη
και ειρηνική.
του Βαγγέλη Πάλλα *
Το βιβλίο της Ιλκάι Ανταλί
και της Σεβγκιούλ Ουλουντάγ, σε μετάφραση δύο ξεχωριστών ανθρώπων, του Ιμπραχίμ
Αζίζ και του Χρίστου Χατζήπαπα, «Κουτλού Ανταλί: Ο αληθινός Κύπριος» δεν είναι
μία συνηθισμένη έκδοση, ούτε ένα ακόμη, έστω σπουδαίο, βιβλίο. Είναι κάτι
σπουδαιότερο, κάτι σημαντικότερο. Αποτελεί σταθμό για την αυτογνωσία και
συμβολή στην πολιτιστική και πολιτική μας ωρίμανση, με μηνύματα που πρέπει να
γίνουν κοινό κτήμα όλων μας.
Είναι δηλωτικό νέας
κουλτούρας, κοινών στόχων και ιδανικών για όλους τους κατοίκους του νησιού και
ταυτόχρονα προβολής και αναγνώρισης κοινών προτύπων. Δεν λέω ηρώων, δεν άρεσε η
λέξη στον Κουτλού Ανταλί, αλλά ανθρώπων, ανεξάρτητα αν είναι Έλληνες ή Τούρκοι,
που με τη ζωή τους και, όταν η ανάγκη το απαιτούσε, με τον θάνατό τους γίνονταν
παράδειγμα για όλους.
Αργήσαμε να το σκεφτούμε; Ναι!
Αργήσαμε να μεταφράσουμε τον
Κουτλού Ανταλί; Ναι! Έρχεται καθυστερημένα; Δυστυχώς όχι. Εξακολουθούμε να
ζούμε μέσα στο κλίμα της αντιπαράθεσης και της σύγκρουσης και, ακόμη χειρότερα,
της μικροψυχίας, όταν θα έπρεπε να κυριαρχεί γύρω μας το πνεύμα της
συμφιλίωσης, της συνεργασίας και της συμπόρευσης.
Όσα γίνονται τον τελευταίο
καιρό, απίστευτα σε μισαλλοδοξία, καιροσκοπισμό και μικρότητα, γελοιοποιούν το
κράτος και μας διασύρουν ως λαό.
Η αναφορά στον Κουτλού
Ανταλί μέσα στις σημερινές συνθήκες είναι πρόκληση και επιταγή που μας καλεί να
αποτολμήσουμε το μεγάλο άλμα, έξω από τα αδιέξοδα, για νέα αρχή στην Ιστορία
μας, για διαφορετικό μέλλον ειρήνης, συμπόρευσης και κοινών στόχων σε μια
πολυπολιτισμική Κύπρο. Ο Κουτλού σ' αυτήν την πορεία είναι οδηγός.
Διαβάζοντας για τον Κουτλού
Ανταλί βλέπω επαλήθευση των στίχων του Σεφέρη: «Κι’ όμως κερδίζει κανείς το
θάνατό του, το δικό του θάνατο, που δεν ανήκει σε κανέναν άλλον και τούτο το
παιγνίδι είναι η ζωή».
Η ιστορία και μόνο της ζωής
του Κουτλού Ανταλί και της οικογένειάς του θα ήταν αρκετή όχι μόνο να
περιγράψει τον ίδιο αλλά και την εποχή του. Όσα βασάνιζαν τους Τουρκοκύπριους,
αλλά και εκείνα που κρατούσαν σε λαθεμένη τροχιά τους Ελληνοκύπριους.
Εμείς οι Ελληνοκύπριοι
ξέρουμε τον Κουτλού Ανταλί μονοδιάστατα, ως τον άνθρωπο που πάλεψε ενάντια στον
εποικισμό. Τον θέλουμε απλώς θύμα της παρακρατικής τρομοκρατίας του Βορρά. Τον
προσαρμόσαμε στα δικά μας μέτρα για να εξυπηρετεί τη δική μας ιδεολογία και
πολιτική. Είναι στο στόμα όλων. Ακόμη και των σοβινιστών, που με τόση αυτοθυσία
καταπολέμησε.
Όμως ο Κουτλού Ανταλί
σήμαινε πολλά. Δεν ήταν απλώς ένας αγωνιστής -που ήταν-, ήταν κάτι περισσότερο,
κάτι μεγαλύτερο. Ήταν αναμορφωτής μέσα στην κοινότητά του αλλά με σκέψεις και
ιδέες και για μας τους Ελληνοκύπριους. Στη σκέψη και στον λογισμό του βρισκόταν
η ειρηνική, ανεξάρτητη Κύπρος του μέλλοντος, μέσα στη Μεσόγειο, μέσα στον
κόσμο. Αν όμως θέλουμε πραγματικά να τιμήσουμε τον άνθρωπο, το έργο του και τη
μνήμη του, θα πρέπει να λογαριάσουμε αυτό που ο Αρίφ Αλί Αλμπαϊράκ είπε ανήμερα
του φόνου του:
Η χώρα αυτή δεν είναι δικιά
μου μόνο. Κι ούτε του Ανταλί μονάχα. Δικιά σας είναι. Των χιλιάδων νησιωτών.
Εσάς. Των χιλιάδων νησιωτών. Όλων μας, λοιπόν, όλων όσοι κατοικούμε σε αυτό το
νησί. Ένα νησί που σήμερα δεν το ορίζουμε ούτε οι Ελληνοκύπριοι ούτε οι
Τουρκοκύπριοι. Το ορίζουν ξένοι στρατοί και ξένα συμφέροντα.
Για να γίνει δικό μας,
επιμένει ο Κουτλού Ανταλί, χρειαζόμαστε συνεννόηση και ειρήνη.
Πώς όμως, διερωτάται. «Είναι
δυνατόν να έχεις στο μυαλό σου συνεχώς την ειρήνη σε μια χώρα οριοθετημένη με
οδοφράγματα; […] Όπου οι νέοι κοιτούν με έχθρα ο ένας τον άλλο μέσα από τις
πολεμίστρες; Είναι δυνατόν να έχεις το μυαλό σου στην ειρήνη σε μια χώρα όπου
πάνω από μια σύγχρονη παιδεία επιβάλλεται αυτή του σοβινισμού;
Όπου τα παιδιά τρέφονται και
μεγαλώνουν με πολεμικά εμβατήρια από το Δημοτικό μέχρι την ανώτατη εκπαίδευση;
Είναι δυνατόν ένας λαός να έχει τη δυνατότητα να ζει σε ειρήνη σε μια χώρα όπου
θέλουν να τον καταδικάσουν να ζει κάτω από τέσσερις-πέντε σημαίες και κάτω από
την πίεση μιλιταριστικών δυνάμεων; Είναι δυνατόν να ενωθούν στην υπόθεση της
διαρκούς ειρήνης εργάτες, αγρότες, μικροβιοτέχνες που βγάζουν με ιδρώτα τα προς
το ζην, σε μια χώρα όπου ευδοκιμούν οι πλούσιοι του πολέμου; Όπου θεωρείται
αρετή η αισχροκέρδεια, το λαθρεμπόριο και κάθε λογής διαφθορά;»
Εμείς όμως οι Ελληνοκύπριοι
δεν σταθήκαμε ποτέ να ακούσουμε τα μηνύματα αυτά του Κουτλού Ανταλί. Μας
αρκούσε το πένθος μας και οι οδυρμοί του θύματος. Και όντως είμαστε θύματα,
αλλά θύματα είναι και οι Τουρκοκύπριοι. Αυτό το κατανοήσαμε ποτέ;
Χάσαμε δικούς μας και μας
έδιωξαν από τα σπίτια μας. Δικούς τους έχασαν και οι Τουρκοκύπριοι και χιλιάδες
είναι αυτοί που ξεριζώθηκαν από τα χωριά τους. Ομως και πάλι για τον Κουτλού
Ανταλί δεν υπάρχει θέμα εξίσωσης πόνου και τραγωδιών.
Υπάρχει κάτι άλλο. Οι
εσφαλμένες πολιτικές, οι δικές τους και οι δικές μας. Αυτές που έφεραν τις
τραγωδίες. Τι κάνουμε για να γίνει ο πόνος παρελθόν και να ανατείλουν καλύτερες
μέρες ειρήνης; Τίποτα. Είμαστε δέσμιοι των πολιτικών του παρελθόντος. Δεν
μαθαίνουμε από τα παθήματά μας. Εξακολουθούμε να βλέπουμε ο ένας τον άλλο με
εχθρότητα. Παντού όπου το επίσημο κράτος και οι θεσμοί κάνουν φανερή την
παρουσία τους και από τη μία και από την άλλη πλευρά της διαίρεσης. Την
υπεροψία της Κυπριακής Δημοκρατίας έναντι των Τουρκοκυπρίων, στις υπηρεσίες,
στα αεροδρόμια, στα νοσοκομεία και αλλού, ακολουθεί με την ίδια υπεροψία και η
«ΤΔΒΚ» έναντι των Ελληνοκυπρίων. Την αισθάνονται όσοι προσφεύγουν στην Επιτροπή
Περιουσιών ή όπου αλλού χρειάζεται η έγκριση κάποιων δικών τους θεσμών.
Ο Κουτλού Ανταλί ήταν
διαφορετικός. Τα έβλεπε όλα, και τα δικά τους και τα δικά μας. Δεν έμενε μόνο
στο όραμα, τις διακηρύξεις και τις γενικόλογες τοποθετήσεις. Πάλευε για τον
άνθρωπο, για τα δικαιώματα και την αξιοπρέπειά του. Επισήμαινε τους εχθρούς του
ονείρου. Πάλευε στήθος με στήθος. Ονομάτιζε και κατάγγελλε τους εγκληματίες που
το παρακράτος συγκάλυπτε.
Διαβάζοντας τη συνέντευξη
της Ιλκάι προς τη Σεβγκιούλ μαθαίνουμε για την πάλη του ενάντια στη βία, την
τρομοκρατία και τις ληστρικές επιδρομές που επικράτησαν μετά την τουρκική
εισβολή στη Βόρεια Κύπρο. Μαθαίνουμε την ιστορία των αγώνων του για την ειρήνη και
την επανένωση του νησιού. Για τον Κουτλού Ανταλί η συμπόρευση Ελληνοκύπριων και
Τουρκοκύπριων δεν είναι απλά ένας πολιτικός στόχος αλλά αναγκαιότητα για να
εδραιωθεί η πληρότητα στη ζωή των ανθρώπων και του τόπου.
«Για να μη βολευτούμε στο μισό της πατρίδας, στο μισό της ελευθερίας μας», όπως ο ίδιος γράφει. Και πραγματικά: μισή Κύπρος είναι καμία Κύπρος και για τους Ελληνοκύπριους και για τους Τουρκοκύπριους. Δεν είναι η Κύπρος του λαού της. Είναι εκείνων που την καπηλεύονται και την εκμεταλλεύονται, στον Βορρά και στον Νότο, χάριν ξένων ή δικών τους μικρόψυχων συμφερόντων. Είναι η Κύπρος των δολοφόνων του Κουτλού Ανταλί για τους Τουρκοκύπριους και η Κύπρος των πραξικοπηματιών και των κερδοσκόπων για τους Ελληνοκύπριους.
Η έκδοση του βιβλίου
«Κουτλού Ανταλί: Ο αληθινός Κύπριος» στα ελληνικά πρέπει να θεωρηθεί σταθμός.
Είναι βιβλίο που επιβάλλει το ξαναγράψιμο της πρόσφατης Ιστορίας μας με τρόπο
συνολικό, που να εμπερικλείει το σύνολο του λαού μας, Ελληνοκύπριους και
Τουρκοκύπριους, ως αδιαίρετη ενότητα. Να εννοήσουμε ότι η Κύπρος, ολόκληρη η
Κύπρος, είναι η κοινή πατρίδα όλων των Κυπρίων. Μας υποχρεώνει να
συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι μας, Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι, Μαρωνίτες,
Αρμένιοι και Λατίνοι, είμαστε το ίδιο πατριώτες και αγαπάμε το ίδιο την πατρίδα
μας.
Η πάλη του για τον άνθρωπο
και την ειρήνη, με όλους τους κινδύνους που τον συνόδευαν και που τελικά
επισφραγίστηκαν με τη δολοφονία του, υπήρξε για τον Κουτλού Ανταλί επιλογή. Αν
ο Κουτλού Ανταλί ήταν λιγότερο ευαίσθητος, αν δεν ήταν τόσο θαρραλέος, θα
μπορούσε να έχει άνετη ζωή ως ευνοούμενος των ισχυρών. Είχε ικανότητες και
σχέσεις. Ήταν κι αυτός ζυμωμένος μέσα στο ρεύμα της σύγκρουσης και της
αναμέτρησης, όμως κάποτε πήρε τα μηνύματα και ξανοίχτηκε στην πάλη. Μίλησε με
τη γλώσσα της αλήθειας και της γνώσης. Με τα άρθρα του, που δημοσιεύονταν στη
«Γενί Ντουζέν», απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό. Αποκαλύπτει τους μηχανισμούς
της καταπίεσης, της κλοπής, της λεηλασίας, της συγκάλυψης από τις Αρχές
ληστρικών επιθέσεων όπως αυτή που έγινε στον Απόστολο Βαρνάβα στις 14 Μαρτίου
του 1996.
Τα γραπτά του έχουν απήχηση.
Προκαλούν φόβο στους παράνομους και κλονισμό της απόλυτης και ανεξέλεγκτης
εξουσίας τους. Και αυτό δεν το αντέχουν. Πρέπει να κλείσουν το στόμα του.
Προσπάθησαν με διάφορους τρόπους. Παλαιότερα με εξαγορά και αργότερα με
απειλές. Κατέφυγαν στους πυροβολισμούς του υπνοδωματίου του. Ο Κουτλού όμως
συνέχιζε με θάρρος και αποφασιστικότητα. Θεωρούσε ότι εκείνο που υπερασπιζόταν,
τον απλό Τουρκοκύπριο, τους δημοκρατικούς θεσμούς και την Κύπρο στο σύνολό της,
ήταν υπόθεση υπέρτερη της ίδιας του της ζωής. Όμως και το παρακράτος ήταν
αποφασισμένο και αδίστακτο και προχώρησε χωρίς δισταγμό στον φόνο.
Η Ιλκάι έκανε τον φόνο όπλο
πάλης. Τόλμησε και τον έκανε διεθνή υπόθεση. Η προσφυγή της στο Δικαστήριο
Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εναντίον της Τουρκίας χρειαζόταν περίσσιο θάρρος,
ανάλογο αυτού που είχε ο Κουτλού, και οι κίνδυνοι που αντιμετώπισε δεν ήταν
λιγότεροι. Το πόρισμα του δικαστηρίου ήταν δικαίωση. Καταδίκη της Τουρκίας που
συγκάλυπτε τους φονιάδες.
Οι γνωστοί φονιάδες, μαζί με
τους ηθικούς αυτουργούς, κρυμμένοι ακόμη και σήμερα στο σκότος του παρακράτους,
έχουν πια παραδοθεί στη λαϊκή καταδίκη, ενώ ο Κουτλού Ανταλί παραμένει
υπαρκτός, ακέραιος στο προσκήνιο, στο φως. Ο φόνος έκανε τον Κουτλού Ανταλί
μάρτυρα της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης, τα ποιήματά του σημείο αναφοράς και
τα άρθρα του αδιάψευστα τεκμήρια.
Ο Κουτλού Ανταλί είναι ο
τελευταίος σε μια πορεία θυσίας. Προηγήθηκαν ο Αχμέτ Μουζαφέρ Γκουρκάν και ο
Αϊχάν Χικμέτ. Αυτοί μάλιστα παρέμειναν ως άταφοι νεκροί αρχαίας τραγωδίας, με
το στίγμα του προδότη, μέχρις ότου βρέθηκαν άνθρωποι να τους αποκαταστήσουν στη
συνείδηση των ανθρώπων και να τους δώσουν τη θέση που τους ταιριάζει στην
Ιστορία.
Αυτοί, μαζί με τον
Καβάζογλου και τον Μισιαούλη και τους πολλούς άλλους που δολοφονήθηκαν γιατί
ήθελαν έναν καλύτερο και ειρηνικό κόσμο, αποτελούν την παρακαταθήκη που εμείς
καλούμαστε να διαφυλάξουμε. Το βιβλίο της Ιλκάι, συζύγου του Κουτλού Ανταλί,
και της Σεβγκιούλ, αδελφής της, δύο γενναίων γυναικών, θυμάτων και των ίδιων
της βίας και τρομοκρατίας, αποτελεί δείγμα καθήκοντος και ευθύνης σε δύσκολους
καιρούς.
Μέσα από τα γραπτά και την
ιστορία του Κουτλού Ανταλί γινόμαστε μέτοχοι των δικών του οραμάτων, αγώνων και
ιδανικών για την Κύπρο και τους Κυπρίους. Ο αγώνας συνεχίζεται. Η ποίηση, τα
κείμενα, η πάλη και προ παντός η ζωή και το παράδειγμα του Κουτλού Ανταλί είναι
οδηγοί και κριτές μας.
* δημοσιογράφος – ερευνητής – αναλυτής AEJ/IFJ
__________________________________________________________________________________
